88 Yıl Önce Adaletçe Katledilen Sacco ile Vanzetti'yi Anıyoruz

Amerikan adalet sistemi ve ırkçı zihniyeti bundan 88 yıl önce iki İtalyan göçmeni katletti.

“Sacco ile Vanzetti trajedisini insanlığın vicdanında canlı tutmak için her şey yapılmalıdır.” 
(Albert Einstein)

1977 yılında Massachusetts Valisi Michael Dukakis, incelemeler sonucunda iki göçmenin yanlış bir kararın kurbanı olduklarının anlaşıldığını açıkladı. Sacco ile Vanzetti 1920'de cinayet ve soygun suçlamasıyla komik bir yargılamayla cezalandırılmışlardı. Vali, yeni incelemeler sonucunda, `yargıcın ve savcının göçmenlere ve düzen karşıtlarına karşı taraflı davrandığının ve yargılamanın bir politik histeri atmosferi içinde yürütüldüğünün' anlaşıldığını belirtti. Ve bu açıklamasıyla Sacco İle Vanzetti’nin itibarlarının iade edildiğini açıkladı.

Finans kapital düzeni böyle işte. Önce en acımasız yöntemlerle yaşamları karartmak için her zulmü yapar, 50-60 yıl sonra “biz hata yapmışız” diyerek günah çıkarır.

Peki kimdi bu önce öldürülüp 50 yıl sonra özür dilenen insanlar?

Nicola Sacco (22 Nisan 1881 İtalya doğumlu) ve Bartolomeo Vanzetti (11 Haziran 1888 İtalya doğumlu). Değişik tarihlerde İtalya’nın değişik yerlerinde doğmuşlar ama çok fazla benzer yönleri var. Her ikisi de 1908 yılında Amerika’ya göçüp, Massachusetts’e yerleşmişler. Yöredeki İtalyan göçmenlerinin çoğu gibi Anarşizm’e ilgi duymuşlar. Yoksulluk içinde birçok işe girip çıktıktan sonra Sacco kunduracı, Vanzetti balık tezgahı sahibi olmuş.
Birinci Emperyalist Savaş bitmiş, tüm dünyadaki ekonomik kriz ABD’yi de sarmaya başlamış. Amerikan işçi sınıfı hareketli o günlerde. Öyle ki 1918-20 yıllarında grevdeki işçi sayısı 1 milyondan 4 milyona ulaşmıştır. Amerikan finans kapitali krizden işçi sınıfını ve göçmenleri ezerek çıkma telaşındadır. Bir yandan tutuklamalarla sürek avı başlatılırken (1920 yılının ilk aylarında bir gecede ülke çapında operasyonlarla binlerce kişi tutuklandı) öte yandan da ırkçı faşist Klu Klux Klan örgütü geliştirilip güçlendiriliyordu. 1920 yılında sayıları neredeyse 5 milyona ulaşmıştır.
Tutuklamalar her vesile ile göçmenlere ve siyasi bilinci artmaya başlayan işçi sınıfı üzerinde yoğunlaşırken Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti de uyduruk bir gerekçe ile 5 Mayıs 1920’de tutuklandılar. Boston’da maaş taşıyan iki mutemedin soyulup öldürülmelerinden sorumlu tutuldular. Anarşist gruba üye olmaktan başka aleyhlerinde hiçbir delil olmamasına karşın 2 ay süren komik bir yargılama sonucu ölüme mahkum edildiler. Karar öncesi duruşma yargıcının jüriye “Kararınızı verirken Fransa'da savaş alanlarında ölen yiğit askerlerimizi düşünün. Aynı vatanseverlik duygusuyla kararınızı verin” biçiminde hitap etmesi davanın içyüzü hakkında bilgi veriyor yeterince. Dahası, başka bir öldürme suçundan mahkum olan birinin kendi çeteleriyle bu suçu işlediklerini yazılı olarak açıklaması da kararı değiştirememişti.

Karardan sonra infaza kadar 7 yıl geçti. Bütün girişimler reddedildi ve 23 Ağustos 1927 gecesi arka arkaya elektirikli sandalyede idam edildiler. Elektirik verilmeden önce Sacco’nun son sözleri “Yaşasın Anarşi” olurken, Vanzetti “ Bana yapılanlardan dolayı bazı kimseleri bağışlamak istiyorum” olmuştu.
Öldürüldüklerinde Nicola Sacco 36 yaşındadır. Usta bir kunduracı olmuştur. Çok sevdiği bir karısı, Dante adında bir oğlu ve kızı İnes vardır. İnes Sacco cezaevindeyken doğmuştur. Vanzetti ise 39 yaşında ve bekardır. Çok okuyan, tartışan üretken, neşeli bir insandır. Cezaevinde ilerlettiği İngilizcesi ile “Bir Proleterin Yaşam Öyküsü” adlı kitabı yazmıştır.

Adaletsizce katledilmeleri onları adeta ölümsüzleştirmiş oldu. Hemen 1 yıl sonra Pulitzer ödüllü ünlü yazar Upton Sinclair onların anısına 2 ciltlik Boston adlı romanını yazdı (Türkçe baskısı yok maalesef). Dünyanın her yerinde haber ve yazı konusu oldular. Tiyatro oyunlarına ve filmlere konu oldular. En tanınmış film 1971 yılında İtalyan-Fransız ortak yapımı olan, Giuliano Montaldo’nun yönettiği Sacco ile Vanzetti adlı filmdir. Vanzetti rolünü unutulmaz İtalyan aktörü Gian Maria Volontè’nin oynadığı filmin müziği de unutulmaz film müziği klasikleri arasına girdi.

Sacco & Vanzetti
1971
Yönetmen:Giuliano Montaldo
Gian Maria Volonté, Riccardo Cucciolla

Sözlerini Joan Baez’in yazıp Ennio Morricone’nin bestelediği şarkı,
Joan Baez’in sesinden bütün dünyaya yayıldı. “The Ballad of Sacco ile Vanzetti” isimli şarkının sözleri şöyle:

Sizin için Nicola ve Bart
Bu kalpte sonsuza dek yatacaksınız
Nihayet son anınız sizlerin
Ve bu ızdırap sizin kurtuluşunuz

Bu güzel insanların adaletsiz ve haksız biçimde katledilmesinin üzerinden 88 yıl geçmiş. Onları katledenlerin adları unutulmuşken, tüm dünya halkları Sacco ve Vanzetti isimli bu yiğit insanları biliyor ve anıyorlar. Biz de bu anma yazısını bitirirken Nazım Hikmet’in “Sacco ve Vanzetti” başlıklı şiiriyle bitirelim:

SACCO İLE VANZETTİ

Önsöz:
Yuvarlanıyor iri, sıcak damlalar
Bakır yanaklarımızdan
Yuvarlanıyor iri, sıcak damlalar
Kalbimizde!
Kalbimiz artık dar geliyor bize !
Kopararak
Kanlı sargıları
Yaramızdan!
Dişi bir kaplanız ki biz
Dişlerimizde taşıyoruz, altın başlı
Yavrularımızın ölüsünü ...
Kimin kızıl gönüllü sarı alnına
Sardık sevginin beyaz çiçekli örgüsünü!
Kan geliyor kainatın rengi bize!
Yuvarlanıyor iri, sıcak damlalar
Bakır yanaklarımızdan
Kalbimize!

Hikaye:
Onların cebinde fırkamızın bileti yoktu
Onlar, kurtuluşun kapısına varmayı,
Ferdin cesur hamlelerinden uman
İki saf ve namuslu çocuktu!
Ne milyonların rehberiydi onlar,
Ne de inzibatlı bir devrim ordusunun askeri!
Devrimin sıra neferiydi onlar,
Devrimin namuslu neferi.
Yanıyordu kanlarında şavkı İtalya güneşlerinin
Koştular temiz esmer alınlarla hayatın sesine
Dövüştüler yanında dövüşen kardeşlerinin
Yeni dünyaya düştüler eski zulmün pençesine!
Yedi yıl ölümün karşısında gülerek durdular
Elektrikli iskemleye
Kadife bir koltukmuş gibi oturdular
Yürekleri dört bin volta yedi dakika dayandı
Yandı yürekleri
Yedi dakika yandı
Cani değildiler, kurban gittiler bir cinayete
Kurban gittiler dolarların emrindeki adalete!
Hayatlarında olmadılarsa da kitlelerin rehberi,
Ölümleriyle şaha kaldırdı kitleleri
Bu iki ihtilal neferi!

Kıssadan hisse:
Burjuvazi,
Katletti içimizden ikisini
Bu iki ölü ölmeyen ölümsüzdür!
Burjuvazi,
Kavgaya davet etti bizi
Davetleri kabulümüzdür!
Biz nasıl bilirsek hep bir ağızdan gülmesini,
Biliriz öylece yaşamasını ölmesini
Hepimiz - Birimiz için,
Birimiz - Hepimiz için.

                          Nazım Hikmet

Ahmet Kale
KAYNAK:
İstanbul Gerçeği

Ennio Morricone/ Joan Baez - The ballad of Sacco and Vanzetti