Taner Özek Söyleşisi

Homur çizeri, doktor/karikatürist arkadaşımız Taner Özek'le karikatür üzerine yapılan  bir söyleşi.

Cengiz Aldemir/Ankara- 

"Karikatür, edebiyatın 'mizah', resimin 'grafik' dallarının özelliklerini taşıyan, görsel sanatlardan yararlanarak çizgi ile mizah yapma sanatı olduğunu söyleyen Radyoloji uzmanı  ve Karikatürist Taner Özek, İz Gazete'ye konuştu. Özek, karikatürün ve hekimliğin özdeşliğinin yanı sıra eğitimde de etkili bir araç olduğu konusunda çarpıcı değerlendirmelerde bulundu.

Uzun yıllar çizerlik ve karikatüristlik yapan Dr. Özek, halen özel bir hastanede radyoloji uzmanı olarak görev yapıyor. Sosyal, siyasi ve kültürel konuları hekim gözüyle çizgiye döken Özek, karikatür sanatının; özünde insana hoşgörüyü öğreten, eleştirel, eğitim gücü yüksek ve aynı zamanda başkaldırı ruhlu bir sanat olduğunu söyledi.

'ETKİLİ BİR GÖRSEL UYARANDIR'

Karikatür ile radyolojinin özdeş olduğunu, ikisinde de görüntü üzerine yorum yapıldığına dikkat çeken Özek, ülkenin ekonomi, işsizlik, eğitim, kültür ve sosyal konularda yaşanan sıkıntılarını hem hekim hem de bir sanatçı gözüyle çizgilere yansıttığını söyledi. Özek, karikatürün eğitim alanında etkili bir görsel uyaran olduğuna vurgu yaparak, "Türkiye birçok konuda sorunlar yaşıyor. Ancak ülkenin geleceğini oluşturacak gençlerin eğitilmesi bunlar içinde en önemlisi. Burada şu konuya dikkat çekmek istiyorum. Görsel kullanılarak yapılan eğitimin etkililiği, görsel okuma ve görsel sunuların yeterince üzerinde durulmuyor. Karikatür etkili bir görsel uyaran olmasına rağmen eğitimde yeterince kullanılmıyor. Oysa karikatürler dinleme, okuma, konuşma, yazma ve dil bilgisi beceri alanlarında da etkili bir şekilde kullanılabilir. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki eğitimde kavram karikatürü kullanımı öğrencilerin derslere karşı ilgi, tutum ve başarılarında olumlu değişiklikler yaratmaktadır. Bu nedenle eğitim öğretim ortamlarında kavram karikatürü kullanmanın etkili olacağı bilimsel bir gerçekliktir" dedi.

KARİKATÜR ÇEŞİTLİLİK İÇERİR

Birçok farklı tanımı olan Karikatür sanatının, edebiyatın 'mizah', resimin 'grafik' dallarının özelliklerini taşıyan bir sanat dalı olduğunu kaydeden Özek, "Genellikle nitelikleri sıralanmakta “budur” denilecek bir tanımına ise  erişilememektedir. Birçok farklı karikatür tanımı bulunmaktadır. Bu tanımlar, karikatür üretim bilgisi değiştikçe de değişmeye devam edecektir. Var olan tanımların bir nedeni de karikatürün gösterdiği çeşitliliktir. Kare, bant, yazılı, yazısız, renkli, renksiz türlerinden bahsedilebileceği gibi güldüren, düşündüren, siyasi, portre ya da gazete ve dijital karikatürlerden de bahsedilebilir. Ayrıca seramik mimaride de karikatür vardır diyebilirim" değerlendirmesinde bulundu.

KARİKATÜRE ÜVEY EVLAT MUAMELESİ 

Hangi türü olursa olsun karikatürün entelektüel bir  emek ürünü olduğunu savunan Özek, Türkiye'de üvey evlat olarak görülen karikatür sanatının üniversitelerinde Ana Bilim Dalının olmadığı eleştirisinde bulundu. Özek, "Bir dönemin karikatürlerinden o dönemin tarihini de yazabilirsiniz. Somut örnek ise Turgut Çeviker’in Karikatürlerle Türkiye Tarihi isimli çalışmasıdır.  Yine karikatürün bilimsel  çalışmalar için ciddi bir potansiyale sahip olduğunu söyleyebiliriz.   Sanat bilimden ve etikten bağımsızdır” görüşü hâkim olsa, üniversitelerde Güzel Sanatlar Fakülteleri kurulmaz, sanat dalları için ana bilim dalları oluşmazdı. Karikatür, üvey evlat, Türkiye üniversitelerinde henüz “karikatür sanatı  anabilim dalı” yok. Emek ve sanatın birbirine karşıt şeyler olduğunu düşünüp, sanatı bir oyun olarak gören görüş malum. Antik Yunan’dan Medici’lere, Çarlık Rusyası’ndan Birleşik Krallık’a kadar tarihin farklı dönemlerinde sanat, ticaretin ve bu ticareti  yöneten büyük ailelerin şimdilerde ise şirketlerin ve holdinglerin, yani sermayenin desteği ile hayat buluyor. Sanatın, bu şirketler için kuşkusuz bir değeri var ama kültürel sermayenin yönetim mekanizmaları içerisinde sanatın bu şirketler için bir “araç” haline geldiği  de aşikâr" sözleriyle tepki gösterdi.

KAPİTALİZM SANATI METALAŞTIRIYOR

Sanatın, “kurumsal sosyal sorumluluk” projeleri içinde şirketlerin imaj düzeltmeleri ve reklamları için araç olmasını da eleştiren Özek,  bundan karikatür sanatının da payını aldığını söyledi. Kapitalizm, emeği olduğu gibi sanatı da metalaştırmaya devam ettiğini belirten Özek,  "Emek ve sanatın bir kısmı kapitalizmin dayatmasını  kabul etse de bir kısmı metalaşmaya karşı direniş içindedir. Karikatür, bu karşı çıkışıyla emekten  yana bir sınav vermektedir. Emek ürünü olan karikatür, emekçisiyle, sanatçısıyla, emeği konu alarak daima varlığını sürdürecektir. Bu konuda karikatür sanatı Tabii ki bir başkaldırı ruhu taşıyan bir sanat olduğunu da ortaya koymaktadır. Özetle sanat her şeye rağmen kapitalizme karşı direniyor diyebiliriz." dedi.

https://www.izgazete.net/kultur-sanat/karikatur-sanati-turkiye-de-uvey-evlat-muamelesi-goruyor-h86637.html